top of page
Foto van schrijverJeroen van der Leijé

Oplossingen op niveau, voor als het beste niet goed genoeg is


Bij het initiëren van projecten heeft men vaak de neiging om steeds voor ‘de ultieme oplossing’ te kiezen. Dié ene briljante oplossing, waar niemand aan gedacht heeft en die eerdere projecten volledig doet verbleken. Het zit in de menselijke aard om in oplossingen te denken en dan is alleen de allerbeste, goed genoeg. Dat die oplossingen vervolgens onbetaalbaar of onhaalbaar zijn, lijkt dan een vast onderdeel van het ontwikkelproces: terug naar de tekentafel.


In één van mijn eerdere artikelen heb ik beschreven wat het belang is van een degelijke set van uitgangspunten, vóórdat ook maar naar oplossingen wordt gekeken. Dat voorkomt de uitwerking van goede ideeën, die vervolgens worden ingehaald door andere goede ideeën.


Naast het belang van goede uitgangspunten, is er ook nog de robuustheid van een oplossing. De robuustheid van een oplossing wordt bepaald door een aantal niveaus met een toenemende mate van uitgangspunten, invalshoeken en complexiteit. Het is overigens niet per definitie zo dat een hoger niveau, automatisch een betere oplossing biedt. Het belang is meer gelegen in het feit dat het verkennen van hogere niveaus van oplossingen uiteindelijk een resultaat oplevert dat beter is ingebed in de organisatie en beter past bij de situatie.


Door vooraf te denken in verschillende niveaus van een oplossing, kan veel tijd worden bespaard. Immers als een ‘quick & dirty-oplossing’ voldoende is, waarom zou je dan nog tijd besteden aan het zoeken naar de ultieme oplossing?


Denken in niveaus

Level-0

Een oplossing op het meest basale Level-0 is het handhaven van de status quo. Het niets doen en doorwerken met de huidige situatie, leidt uiteindelijk ook tot aanpassingen. Hoe vaak kom je jezelf of anderen niet tegen in situaties die op dat moment gewoon ‘nog niet erg genoeg zijn’? De noodzaak om er iets aan te doen is eenvoudig weg nog niet groot genoeg. Er is geen ‘burning platform situation’, refererend aan de rig-operator die 30 meter naar beneden sprong vanaf een brandend olieplatform in een koude en kolkende Noordzee. En als de situatie nog niet erg genoeg is, kun je altijd nog wachten tot het ‘wél erg genoeg’ is. De speelruimte neemt dan weliswaar sterk af, maar ook dát is slechts één van de variabelen in de gehele oplossingsruimte.


Level-1

Level-1 oplossingen zijn te herkennen aan hun lineariteit. Ze bouwen voort op een situatie die er al is, maar dan sneller, groter, zwaarder, lichter, goedkoper of efficiënter. Vaak zijn dit oplossingen die voor de hand liggen en die relatief weinig creativiteit en denkkracht vergen. Een goed voorbeeld van een Level-1 oplossing is om snelwegen te verbreden, als er veel files op voorkomen. Meer asfalt voor een snelle doorstroming van het verkeer, en nog meer asfalt voor een snellere doorstroming van dat toegenomen verkeer, enzovoort…

Level-1 oplossingen werken maar tijdelijk. Als de situatie zich verder ontwikkelt, komt er weer een moment dat er behoefte is aan een nieuwe oplossing. En dat kan heel goed weer een Level-1 oplossing zijn, die weer een aantal jaren meegaat.


Level-2

Level-2 oplossingen bouwen voort op Level-1 eigenschappen, alleen wordt er nu een geheel nieuwe component aan toegevoegd. Level-2 oplossingen richten zich op de mogelijke positieve of negatieve neveneffecten en de voordelen die te behalen zijn door breder te kijken naar het vraagstuk.


We nemen nog even het voorbeeld van het beperken van de files. De niveau-1 oplossing was meer asfalt voor een snellere doorstroming. Een eenvoudige Level-2 oplossing zou kunnen zijn om het aantal auto’s te beperken. Deze relatief eenvoudige oplossingsrichting biedt een hele reeks van nieuwe mogelijkheden. En door dit verder uit te werken, zal blijken dat er een bepaalde essentie ontstaat van het vraagstuk. De vraag die namelijk aan de orde komt is waarom het zo moeilijk is om het aantal auto’s te beperken? Er is blijkbaar een relatief stabiel evenwicht tussen het gebruik van de auto en de alternatieven. En zoals dat altijd gaat met stabiele evenwichten, die veranderen niet. Er zijn (te) veel partijen die belang hebben bij het gebruik van de auto en dus is elk alternatief nooit aantrekkelijk genoeg. De overheid speelt hier een kritische rol want die is immers de enige aandeelhouder van NS én van het wegennet.


Level-3

Level-3 oplossingen ontstaan vanuit een welhaast utopisch streven. Hoe zou een ideale oplossing er uit kunnen zien, als er vrijwel geen randvoorwaarden zijn? Door te denken vanuit een transformatie-mindset en een lange-termijnperspectief, kan worden gekeken voorbij de huidige uitdagingen. Einstein zei lang geleden al dat ‘we onze problemen nooit kunnen oplossen met hetzelfde niveau van denken waarmee we die problemen hebben gecreëerd’


Bij Level-3 gaat er om het gezamenlijke voorstellingsvermogen in te zetten en een toekomstige situatie te manifesteren in de realiteit. Een reeks van utopische mogelijkheden die de belofte in zich dragen om de leegte tussen realiteit en onze wildste dromen te overbruggen. Daarmee komt een oneindige ruimte met oplossingen onder handbereik. En als je eenmaal een idee hebt van een nieuwe werkelijkheid, dan kan een begin gemaakt worden met het plan hoe dat te realiseren.


Waarom al die moeite?

De gedachte zou kunnen ontstaan dat het zonde is van de inspanningen om uiteindelijk een Level-0 resultaat te accepteren als beste uitkomst. Een lager niveau oplossing is niet per definitie slechter dan een hoger niveau oplossing. Een dergelijke oplossing past blijkbaar op dat moment het beste bij de situatie en randvoorwaarden van dat ene moment. De overweging om te kiezen voor zo’n ‘quick & dirty-oplossing’ kan heel eenvoudig zijn: ‘Er zijn andere prioriteiten’, ‘binnenkort gaan we toch over op een ander systeem’, ‘er zijn geen middelen voor een betere oplossing’ om er maar een paar te noemen.


Het is van belang om alle Levels te verkennen. Als direct een Level-0 oplossing zou zijn geaccepteerd, zonder eerst de andere Levels verkend te hebben, dan kan iemand korte tijd later een andere Level-0 oplossing aanbieden. Met name in politieke omgevingen en bij dominante managers, zie je deze situatie helaas veel te vaak. De minister, wethouder of manager die de nieuwe Level-0 oplossing heeft geopperd, wil dat idee zo snel mogelijk gerealiseerd zien en dan moet je als medewerker wel heel sterk in je schoenen staan om dat te weigeren. De hogere Level oplossingen zijn gebouwd op een stevig fundament van uitgangspunten en oplossingsrichtingen en zullen niet zomaar van tafel worden geveegd.


Uiteindelijk gaat het bij elke verandering om het eindresultaat, de verhaallijn en de ego’s. Met name mannen hebben de neiging om vrij snel naar een oplossing toe te werken, en het is natuurlijk ook heel prettig als snel duidelijk is wat er gedaan moet worden. Niets is erger dan de onrust en frustratie van een onopgelost vraagstuk. Vrouwen willen de tijd nemen om eerst de omgeving te duiden. Zij ervaren de onrust en frustratie als er té snel een oplossing is gevonden.


Door achtereenvolgens te werken met uitgangspunten en oplossingsniveaus, wordt tegemoetgekomen aan deze evolutionaire neiging van zowel de vrouwen als de mannen. In geïntegreerde teams, kunnen ze zich gezamenlijk richten op een compleet overzicht van het vraagstuk en het uitwerken van de verschillende Levels en argumentaties. Waarna als vanzelf een bepaald Level van oplossingen zich aan zal dienen. Met een dergelijke aanpak bespaar je je organisatie de moeite, de inspanningen en de frustraties en blijft er meer tijd over voor andere leuke dingen.

Gerelateerde posts

Alles weergeven

Nieuwe artikelen

bottom of page