Het effectief omgaan met giftig gedrag op de werkvloer

Giftig gedrag op de werkvloer is een veelvoorkomend probleem waar we ons niet altijd volledig van bewust zijn. We ervaren vaak wel de negatieve sfeer die dit met zich meebrengt, evenals de moeizame relaties, vergaderingen en besluitvorming. Volgens onderzoek van John Gottman, een expert op het gebied van succesvolle relaties, zijn er vier gedragingen die relaties vergiftigen en kunnen leiden tot scheiding: bekritiseren, verdedigen, negeren en minachten. Deze gedragingen beïnvloeden elkaar en zorgen voor een negatieve spiraal. Het opmerkelijke is dat mensen zich niet zozeer giftig gedragen vanuit machtsmotieven, maar juist vanwege een gevoel van machteloosheid in bepaalde situaties. Door op giftige wijze te reageren, versterken ze het gevoel van machteloosheid bij de ander.
De vier giftige gedragingen
1. Bekritiseren: Kritiek uiten houdt in dat je de ander beschuldigt of aanvalt. Hoewel er altijd wel iets is waarover je kunt klagen, is er een cruciaal verschil tussen een klacht en kritiek. Een klacht richt zich op een specifieke mislukte actie of bepaald gedrag. Kritiek ontstaat wanneer je negatieve woorden gebruikt die betrekking hebben op het karakter of de persoonlijkheid van de ander, of door gebruik te maken van woorden als 'nooit' en 'altijd'. Bij bekritiserend gedrag hoort vingerwijzen, agressieve (verbaal) aanvallen, pestgedrag en overheersing. Het is het idee dat de ander nooit iets goeds kan doen of te dom is om iets te begrijpen. Het uit zich in de vraag: "Wat is er in hemelsnaam mis met die ander?"
2. Verdedigen: Hoewel het begrijpelijk is dat je jezelf wilt verdedigen wanneer je kritiek krijgt, blijkt uit onderzoek dat deze reactie zelden effectief is. De aanvallende partij trekt zich niet terug en biedt geen verontschuldigingen aan. Verdedigen is in feite een andere vorm van beschuldiging. Het impliceert: "Ik ben niet schuldig, jij bent het," en verergert het conflict alleen maar. De verdedigende partij voelt zich vaak superieur aan het conflict, terwijl hij of zij in werkelijkheid ook bijdraagt aan de escalatie ervan. Verdedigend gedrag omvat onder andere ontkennen, weigeren verantwoordelijkheid te nemen en in de slachtofferrol kruipen.
3. Negeren: Negeren omvat het verbreken van de communicatie, het toepassen van de 'silent treatment', weigeren om in gesprek te gaan, je terugtrekken of simpelweg terughoudendheid om direct te zeggen wat je denkt. Het is een manier waarop iemand zich wil distantiëren van de ander of de situatie en zich terugtrekt. Dit gedrag nodigt vaak uit tot de vierde vorm van giftig gedrag.
4. Minachten: Minachten omvat sarcasme, kleineren, cynisme, schelden, vijandige humor en strijdlustigheid. Minachting is de meest giftige vorm van deze vier gedragingen, omdat het gevoelens van afkeer en neerbuigendheid overbrengt. Onderzoek toont aan dat minachting zelfs schadelijk is voor de fysieke gezondheid van een individu. Minachting ontstaat vaak na een langdurige periode van negatieve gedachten over de ander. De kans op dergelijke gedachten is groter wanneer meningsverschillen met de ander niet regelmatig worden opgelost. Minachting manifesteert zich in gedrag zoals persoonlijke aanvallen, sarcastische opmerkingen, vijandige humor, vernederende roddels en een neerbuigende toon.
Om giftig gedrag op de werkvloer te doorbreken, is het essentieel om je bewust te worden van dit gedrag. Als leider kun je dit gedrag bespreekbaar maken in je team.
Hoe te doorbreken?
Om giftig gedrag op de werkvloer te doorbreken, is het essentieel om je bewust te worden van dit gedrag. Als leider kun je dit gedrag bespreekbaar maken in je team. Identificeer welk gedrag herkenbaar is en waarom dit gedrag zich voordoet. Vraag jezelf en je teamleden af welk doel dit gedrag dient en hoe het behulpzaam is. Vervolgens kun je elk teamlid vragen welk gedrag zij het meest vertonen en in welke situaties dit voorkomt. Door dit gesprek met elkaar aan te gaan, ontstaat er ruimte om de negatieve spiraal van giftig gedrag te doorbreken en tegengif in te zetten.
Tegengif
Gelukkig is er ook tegengif beschikbaar voor giftig gedrag. Hier zijn enkele strategieën om giftig gedrag om te buigen:
1. Bekritiseren: In plaats van kritiek te uiten op de persoon, is het beter om specifiek gedrag te benoemen en een verzoek te doen. In plaats van te zeggen: "Je hebt me niet geïnformeerd over die beslissing", kun je zeggen: "Ik wil graag op de hoogte worden gehouden van dergelijke beslissingen. Kun je me toegang geven tot de notulen?" Wanneer je kritiek ontvangt, probeer dan te luisteren naar het redelijke verzoek dat mogelijk verborgen zit in de klacht, bijvoorbeeld: "Het spijt me. Zal ik je toegang geven tot de notulen, zodat je geen beslissingen meer mist?" Vermijd het defensief reageren.
2. Verdedigen: Wanneer je je aangevallen voelt, vraag om verduidelijking. Zoek naar de kleine waarheid (2%) in wat de ander zegt. Als je merkt dat de ander zich begint te verdedigen, benoem dit dan en vraag wat de ander heeft gehoord dat jou heeft laten klinken alsof je jezelf verdedigt. Op deze manier hoef je jezelf niet te verdedigen en laat je zien dat je echt bereid bent om te luisteren.
3. Negeren: Als je de neiging voelt om je terug te trekken, probeer dan een moment te nemen om je te concentreren op je ademhaling. Dit kan je helpen kalmeren en inzien dat er meer opties zijn dan je terugtrekken. Jouw stem is belangrijk, dus spreek je uit in plaats van je terug te trekken. Als je merkt dat iemand anders zich terugtrekt, vraag die persoon dan wat hen uitnodigt om te blijven en zich uit te spreken.
4. Minachten: Het uitspreken van je gevoelens is hier de eerste stap, zowel wanneer je zelf minachting naar iemand anders voelt als wanneer je minachting van iemand anders naar jou voelt. Benoem hoe je je voelt en spreek vanuit je eigen perspectief zonder de ander te beschuldigen. Probeer te begrijpen wat de intentie is achter de opmerking van de ander. Het gaat erom wederzijds respect te tonen.