Carla de Ruiter
- 29 mrt. 2023

Destructief leiderschap door Joost Kampen - boekrecensie

Na ‘verwaarloosde organisaties’, ‘leren interveniëren in verwaarloosde organisaties en ‘advieswerk in verwaarloosde organisaties’ is er nu een nieuw boek van Joost Kampen verschenen: ‘Destructief leiderschap, theorie en praktijk van leiders in verwaarloosde organisaties. In dit boek belicht de auteur de schaduwkanten van leiderschap.

Ik ben al jaren fan van het werk van Kampen en ik was dan ook heel benieuwd of ik iets nieuws zou lezen in dit boek. Ik kan nu al zeggen dat dat zeker zo is. Hoewel er zeker een rode draad loopt door al zijn werk is dit boek zeker een verrijking voor (interim)managers en leiders.

De ideale leider

In ‘leiderschapsland’ hebben we te vaak een te romantisch beeld van leiderschap. Leiders moeten inspirerend en coachend zijn, opkomen voor hun medewerkers, ze in hun kracht zetten etc. Dat is het beeld dat we regelmatig tegenkomen als hoogste ideaal. Ik vond het verfrissend om te lezen dat daar ook een keerzijde aan zit. Er zijn veel organisaties die met verwaarlozing te maken hebben. Te weinig tijd, te veel plannen in een jaar doorvoeren, een te hoge caseload bij de managers waardoor ze hun medewerkers niet eens kennen en niet weten wat er speelt op de werkvloer. Kampen pleit ervoor hier de ogen niet voor te sluiten.

Destructief leiderschap bij verandering

Kampen geeft een duidelijk beeld van destructief leiderschap bij veranderingen in organisaties. Hij wijdt er een hoofdstuk aan. Nu komt het vaak voor dat er verschillende leiderschapsstijlen in een organisatie worden gehanteerd. Dat doet sowieso iets met een organisatie en kan verdeeldheid tot gevolg hebben, alleen wat Kampen weergeeft is dat wanneer je een toekomstgerichte leider in je team hebt zitten en je hebt nog zoveel ‘op te ruimen’ als gevolg van verwaarlozing in je organisatie, dan moet je met elkaar niet ook naar de toekomst kijken, maar eerst de boel op de schop nemen. Anders krijg je daar later weer spijt van.

Vertrouwen

Ik werd blij van het hoofdstuk ‘Leiderschap en vertrouwen’. De auteur onderscheidt daarin twee soorten vertrouwen: vertrouwen in de organisatie en vertrouwen in eigen kunnen. Door destructieve leiderschapsstijlen ontstaat bij medewerkers wantrouwen ten aanzien van de organisatie als geheel en ten aanzien van de leiding in het bijzonder.

Als gevolg van destructief leiderschap ontwikkelen medewerkers geen eigenaarschap, zij voelen zich een nummer, een human resource die inwisselbaar is.

Wie het werk van Kampen kent, weet dat hij de parallel legt tussen leiderschap en ouderschap. Verwaarloosde kinderen hebben slechte ervaringen met hun ouders of opvoeders, maar zij denken dat het aan hen ligt dat ze geen aandacht en zorg van hun ouders hebben ontvangen. Als gevolg van destructief leiderschap ontwikkelen medewerkers geen eigenaarschap, zij voelen zich een nummer, een human resource die inwisselbaar is. In dit kader is zelfsturing nooit een goed idee.

Aan de slag met verwaarlozing

Uiteraard worden handreikingen gegeven om als (interim)manager aan de slag te kunnen met verwaarloosde organisaties. Mocht je de eerdere werken van Kampen niet gelezen hebben, dan is dit boek wel een fantastisch en goed leesbaar boek waarmee je zeker uit de voeten kunt als je te maken hebt met weerbarstige verwaarlozing in je organisatie.

Conclusie

Ondanks dat de titel van het boek wat kan afschrikken (we worden nu eenmaal liever getriggerd op positieve woorden) is het absoluut een boek dat je gelezen moet hebben. Er zijn in mijn ogen weinig echt gezonde organisaties en dan is het belangrijk dat je de kenmerken herkent als verwaarlozing en weet wat je eraan kunt doen. Dit boek geeft daar ruim antwoord op.

Over de auteur

Joost Kampen is veranderkundige en geestelijk vader van de theorie van verwaarloosde organisatie. Hij is socioloog en promoveerde op de parallel tussen leiderschap en ouderschap. Hij begeleidde in de afgelopen 30 jaar rond de 700 organisaties en heeft ervaren dat verwaarlozing niet alleen voorkomt bij overheids- en non-profitorganisaties, maar ook bij financiële instellingen, in de ICT of in de industrie.