Het missende element in je leiderschap

In onze wens om de wereld te begrijpen, maken we graag gebruik van modellen en indelingen in types. Bij het aannemen van personeel bijvoorbeeld, of als we inzicht in een leiderschapsstijl willen. Hoewel deze indelingen wel inzichten geven, focussen ze tegelijkertijd ook op verschil. Hierin mist een verbindend element waardoor je samen een groter doel kunt bereiken. Dat element heet: bezieling.

Vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw kwam er aandacht voor bedrijfsculturen en werden verschillende types organisatie beschreven. Een bekend model daarvan is bijvoorbeeld de cultuurtypologie van Robert Quinn en Kim Cameron die beschreven wordt in het boek ‘Onderzoeken en veranderen van organisatiecultuur’. Hierin maken de schrijvers onderscheid tussen familiecultuur, hiërarchische cultuur, marktcultuur en adhocratiecultuur. Het geeft praktisch inzicht in organisaties en de manier waarop deze geleid kunnen worden. Misschien herken je ze in de volgende omschrijvingen:

Cultuurtypologie

De familiecultuur is mensgericht, vriendelijk, met een grote betrokkenheid onderling en oog voor de klant. Teamwerk, participatie en consensus zijn er belangrijk. De hiërarchische cultuur is gericht op beheersen, formeel en gestructureerd, met oog voor de lange termijn en resultaten. Essentieel zijn hier betrouwbaarheid, planning en voorspelbaarheid. De marktcultuur is weer anders; deze is resultaatgericht, competitief, met de nadruk op winnen en succes. Succes is hierin het hebben van marktaandeel en marktleiderschap. Dan is er nog de adhocratiecultuur, die innovatief, dynamisch en creatief is. Mensen zijn innovators en risiconemers en groei en vernieuwing hebben de nadruk in deze organisaties.

Elementenleer

Het model van Quinn en Cameron was destijds vernieuwend en tot de dag van vandaag wordt het nog gebruikt in managementtrainingen en -boeken. Interessant is dat het model ook grote overeenkomsten vertoont met het klassieke werk van Aristoteles, de Griekse filosoof en wetenschapper uit de vierde eeuw voor Christus. Hij deelde de natuur in vier elementen in: aarde, water, lucht en vuur. Als je kijkt naar de typeringen volgens deze elementenleer, dan zie je de volgende overeenkomsten, die gelden voor zowel mensen als organisaties:

Aarde

Orde, regels, bedachtzaamheid, stabiliteit, voorspelbaarheid, zekerheid, structuur, lange termijn, planning, processen, details en feiten. De hiërarchische, beheers gerichte cultuur past in deze beschrijving. Je kunt hierbij denken aan overheidsinstellingen of grote verzekeraars.

Water

Flexibiliteit, mensgericht, balans, gevoeligheid, probleemoplossend, harmonie, teamspeler, behoefte aan duidelijkheid, transformator, verbinder, relaties. Hierin kun je de familiecultuur herkennen, met als voorbeeld onderwijs en zorginstellingen.

Lucht

Spontaniteit, energie, beweging, verandering, inspiratie, mogelijkheden, ideeën, activiteit, interactie, vrijheid, missie, visie, strategie. De innoverende adhocratie cultuur past hierbij, die je bijvoorbeeld ziet bij startups en softwarebedrijven.

Vuur

Passie, confrontatie, zelfverzekerdheid, druk, aandacht, succes, aanjagen, ambitie, creativiteit, enthousiasme, besluitvaardig, resultaten. De resultaatgerichte marktcultuur past bij het element vuur, zoals aandeelhoudersbedrijven.

Herkenning van de elementen

Bij de beschrijvingen van de elementen kun je kijken of je jezelf herkent. Bij de meeste mensen is er wel één element dat er meer uitspringt. Het boek ‘The four elements of success’ door Laurie Beth, dat tot dit artikel inspireerde, gaat hierover. De meerwaarde van deze indelingen is dat je inzicht krijgt in jezelf en in je omgeving. Wanneer je duidelijker weet wie je bent, hoe je handelt en welke drijfveren onder je acties liggen, dan weet je ook hoe je overkomt op anderen. Dan is ook duidelijker in welke werkomgeving je het beste gedijt en met welke collega’s je het beste samenwerkt.

De ellende van mijn eerste baan

Zelf ben ik vooral water en sinds ik dit weet, snap ik de ellende van mijn eerste baan. Mijn baas was een roodharige vloekende man, die vooral op resultaat en scoren was gericht, hij had dus veel vuur. Mijn gevoelige water kreeg letterlijk buikpijn van hem. De verkopers waren vooral luchttypes, die fijn de baan op gingen en het gezellig hadden met de baas in hun actiegerichtheid. Dan had ik nog een naaste collega, die aarde was en me met regels en structuren probeerde te stimuleren. Kansloos natuurlijk. Binnen een jaartje was ik weg, zonder dat mijn vele verbindende talenten aan bod waren gekomen. Zelfkennis en inzichten groeien gelukkig met de tijd.

Voorbeelden in je omgeving

Met de elementenleer in je achterhoofd zie je interessante voorbeelden om je heen. Een vurige dame met veel lucht-ideeën in mijn omgeving ging op gesprek bij twee aarde types voor een opdracht. Van beide kanten was het al snel duidelijk dat het niks zou worden. De aarde types vonden haar te druk en bedreigend en zij vond hen erg saai en ingehouden. Ze gedijt dan stukken beter in een lucht-cultuur van een groot online bedrijf, waarbij ze wel ziet dat de mensgerichtheid er wat beter kan. Een aarde-man die ik ken probeerde het als zakelijke coach maar switchte naar de bouw, waar hij letterlijk in zijn eigen element kan werken. Soms is het herkennen van de elementen van mensen en organisaties om je heen trouwens gemakkelijker dan zien wat je zelf bent.

Verbinden van de elementen

Met de elementenleer kun je ook naar persoonlijke relaties kijken, zou je bijvoorbeeld het primaire element van je partner of beste vriend kunnen duiden? Als verbinder wordt het begrip van andermans element genoemd, en het gebruik van de taal van de ander. Het taalgebruik van een element is niets anders dan het noemen van de kwaliteiten van dat element. Wil je bijvoorbeeld je plan verkopen aan een aarde-persoon, refereer dan aan de wortels van de organisatie, aan de lange termijn en noem feiten. Heb je een vuur-persoon ergens voor nodig, geef hem dan complimenten en laat hem het voortouw nemen. Een waterpersoon gedijt bij een persoonlijk gesprek en het uiten van gevoelens en een luchtpersoon doe je plezier met beweging en ruimte. Neem diegene letterlijk ergens mee naartoe en laat hem zijn ideeën spuien.

Bezieling

Ondanks alle inzichten die de modellen en typeringen ten doel hebben, blijft het gebrek aan een verbindende factor overeind staan. Wat bindt mensen nu echt en hoe bereik je iedereen? Sterker nog, hoe verbind je je met jezelf, je diepste zelf? Dat lukt niet zonder hart en ziel. Het missende element is de vijfde, de ziel, oftewel geest, hemel, licht of ruimte. Bezieling overstijgt alle verschillen. Welk element je ook primair hebt als leider, met bezieling raak je alle mensen. Vanuit welke organisatie ook, vanuit welk element ook, wanneer er met bezieling naar iets wordt gestreefd, gaan de neuzen dezelfde kant op. Voor deze bezieling heb je een overstijgend doel nodig, wat ten goede komt aan mens, maatschappij, omgeving en natuur.

Bezielende missie

Gelukkig is de huidige tijd er een van verandering en innovatie. We merken dat de oude marktstructuren die gericht zijn op eindeloze groei uitgehold zijn, samen met de letterlijke uitholling van de aarde. Deze uitholling zien we bijvoorbeeld terug bij mensen in de continue stijging van het aantal burn-outs. Deze tijd vraagt om een gezamenlijke missie, een bezielend doel van het laten gedijen van natuur, omgeving, maatschappij en mens. De vurige aanjagers van resultaten kunnen bijvoorbeeld heel goed nieuwe technologieën voor het milieu promoten, luchtmensen hebben vast innovatieve ideeën om het grote goed te implementeren, aardetypes geven vorm aan de planning en structuur hiervan geven en watermensen verbinden ons als één grote familie. Bezieling overstijgt alles.