De magie van sociocratie- betrokken besluitvorming

De afgelopen maanden heb ik een aantal avonden gegeven voor ouders van studenten bij de school waar ik voor werk, De Ontdekking, sociocratische school Drenthe e.o.. Tijdens deze  avonden heb ik ouders van nieuwe leerlingen kennis laten maken met hoe we op de Ontdekking werken en hoe dit het thuisleven kan beïnvloeden. Voor ouders van bestande leerlingen was er bovendien ‘opfris’ avond, om ze weer even te laten ervaren hoe sociocratie werkt en wat dat met je kan doen. Het waren memorabele avonden, waarin meer gebeurde met de deelnemers dan je in zo’n korte tijd zou verwachten.

[wcm_nonmember]
Wil je de rest van dit artikel lezen? word dan lid!
[/wcm_nonmember]
[wcm_restrict]

Het geheim van sociocratie? Door een voorstel, motie genaamd, centraal te stellen en iedereen gelijke mogelijkheden te bieden om hierop te reageren, voelt iedereen zich serieus genomen en heeft iedereen de gelegenheid om de stap te maken van ‘ik’ naar ‘wij’. In dat ‘wij’ ligt de grote kracht van de sociocratie: iedereen draagt het beleid gezamenlijk omdat iedereen ermee instemt (consent is) en omdat iedereen serieus betrokken is geweest bij de besluitvorming. Dat maakt dat iedereen zich achter het beleid kan scharen en zich er ook verantwoordelijk voor voelt, er naar handelt en het uitdraagt. Zowel voor de ouders als de studenten maakt dit dat wat zij doen betekenis krijgt, dat zij zelf betekenis krijgen. Zo wordt het bestaan waardevol, in verbinding met de anderen.

Elkaar uit laten praten

Eén heel belangrijke spelregel wordt strikt in acht genomen: zolang iemand aan het woord is, wordt hij of zij niet onderbroken en wordt er niet tussentijds gereageerd. Tijdens de eerste twee stappen van een sociocratische bespreking wordt er niet gediscussieerd. Bij de stappen waarin dit wel gebeurt (en al eerder in het proces) is het doel van het gesprek niet om elkaar van het eigen gelijk te overtuigen, maar om samen tot het best mogelijke voorstel te komen: een plan waarin iedereen zich kan vinden en waar dus iedereen achter kan staan.

De gang van zaken lijkt sterk op het werken met de zogenaamde ‘talking stick’, een praatstok zoals deze wordt gebruikt bij inheemse volkeren uit het midden van Noord-Amerika. Bij deze methode van informatie delen, meningsvorming en besluitvorming wordt degene die deze stok in handen heeft niet onderbroken. Hierin schuilt de magie van de sociocratische methode. Door het volgen van vijf simpele stappen en door elkaar uit te laten praten en met elkaar te zoeken naar het beste besluit in plaats van dat er iemand de ‘strijd kan winnen’, gebeurt er iets heel bijzonders met de deelnemers aan dit proces.

Een lichamelijk voelbare verschuiving

Eén van de deelneemsters ging van het vasthouden van haar eigen denkwijze naar zich openen, naar ruimte in haar hoofd en hart voor een groter geheel.Ze omschreef haar ervaring zelf als een lichamelijk voelbare verschuiving en deze verschuiving zagen wij in haar houding terug: in eerste instantie wees ze op haar hoofd en hield ze haar hoofd met beide handen omvat, als in een kooi, gaandeweg opende ze haar handen en armen, bewoog ze deze sierlijk en begon ze stralend te lachen. Door zichzelf toe te staan eerst eens te luisteren en te kijken naar alle andere perspectieven voordat ze haar mening vastlegde en door niet in discussie te gaan, kon ze zoals ze zelf zei “uit haar eigen kleine denkraam stappen.” Ze voelde haar aandacht verruimen van alleen haar hoofd naar haar hele lichaam en naar haar hart. Door deze verschuiving verloor ze de behoefte om per se vast te houden aan haar eigen standpunt en kon ze haar denken en voelen inzetten om samen tot het best mogelijke besluit te komen. Hierdoor had ze zich geen enkel moment van de lange avond verveeld, in tegenstelling tot de vergaderingen die ze tot nu toe gewend was. Ze voelde zich levend, betrokken, verbonden en oplossingsgericht. Ze voelde zich bevrijd van de drang tot gelijk hebben en doordrukken. Ze ervoer de avond als licht en effectief.

Een andere deelnemer benoemde het als ‘ontspannen inspannen’. Ook hij voelde zich bevrijd van de last van de strijd om het eigen gelijk. Door niet zo vast te houden aan zijn eigen opvatting en door meer ruimte te maken voor de gedachten en gevoelens van anderen bij de motie, merkte hij dat hij eigenlijk veel beter en zinvoller kon denken over waar het nu werkelijk om ging: het oplossen van het gesignaleerde probleem. Ook voelde hij zich hierdoor meer betrokken bij het besluitvormingsproces, en hij voelde zich meer verbonden met de andere deelnemers. Hij ervoer nu de deelnemers aan de sociocratische kring als bondgenoten in plaats van als tegenstanders en hij benoemde dit als veel productiever en aangenamer. De inspanning kon zich puur richten op de kwestie die besproken werd.   Zoals hij het zelf zei: “Allerlei onderlinge machtsspelletjes bleven achterwege.”

Van een manier van leren tot een manier van leven

De ouders hebben de avonden allen ervaren als bijzonder, zeer verhelderend en verrijkend. Eén ouder nam ter plekke het besluit om bij problemen thuis deze aan te gaan pakken via de sociocratische methode. Een andere vatte de koe bij de horens en maakte een motie die de week daarop behandeld is in de schoolkring (kring van studenten en dagelijkse begeleiders). Allemaal bleven ze terugkomen op de verschuiving die ze in zichzelf gevoeld hadden: van ‘eigen gelijk eerst’ naar ‘de beste oplossing samen’. Van alleen naar verbonden. Van defensief naar oplossingsgericht.

Zo werken we dus ook met de studenten op de Ontdekking. Iedere schooldag is er een mededelingenkring. Twee keer in de week is er een motiekring. Iedere motie, of deze nu afkomstig is van een buitenstaander, van een student of van de schoolleider of een staflid, wordt volkomen serieus en aandachtig behandeld volgens de sociocratische methode. Zo leren studenten dat zij controle hebben over hun bestaan. Zij kunnen moties indienen, bespreken en in stemming brengen. Ze kunnen zich ontwikkelen op de manier die bij hen past. Zij maken het beleid en ze zijn er ook verantwoordelijk voor. Dat is leren in optima forma: iedereen op zijn of haar eigen manier, in het eigen tempo, volgens eigen interesses en met respect voor het handelen van de anderen, in de grootst mogelijke vrijheid.

Ik geniet hier dagelijks van, het blijft ook voor mij een geweldig systeem, dat de deelnemers de gelegenheid biedt om binnen de afgesproken kaders hun leren en werken zelfstandig vorm te geven. Een systeem dat werkt volgens verrijking, in plaats van afbraak. Meer dan een systeem is sociocratie een manier van leven die niet alleen invloed heeft op de leerlingen en hun ouders, maar ook op mij als ‘leerkracht’. Een manier van leven die iedereen de kans geeft om het juiste te doen in iedere gegeven situatie. En dat allemaal met vijf simpele stappen!

Sociocratie in actie: 5 simpele stappen 

Stap 1: de aankomstronde. In deze ronde wordt de motie verteld en uitgelegd. Er kunnen informatieve vragen aan de indiener gesteld worden om de motie te verduidelijken.

Stap 2: de beeldvormingsronde. In deze ronde krijgt iedereen de gelegenheid om zijn of haar beelden, gedachten en gevoelens bij de motie te uiten. Op deze manier kan iedere deelnemer aan de kring zijn of haar globale beeld vormen bij de motie.

Stap 3: de meningsvormingsronde. In deze ronde is er ruimte om elkaar te bevragen en met elkaar in discussie en onderhandeling te gaan. Deze ronde is er niet om elkaar te overtuigen, maar om elkaar te helpen ieders mening helder en bespreekbaar te krijgen.

Stap 4: de besluitvormingsronde. Hierin wordt de motie, die al dan niet onderweg veranderd is, voorgelegd aan alle deelnemers. Iedereen neemt zijn of haar besluit: consent of niet consent. Als blijkt dat er mensen zijn die niet consent kunnen gaan, beargumenteren zij hun positie en bezwaren. Op grond van het gesprek dat hierdoor ontstaat, kan de motie eventueel zodanig bijgesteld worden dat wel iedereen consent kan gaan. Ook is het mogelijk dat mensen die niet voor de motie zijn toch consent gaan op andere dan inhoudelijke gronden.

Stap 5: de slotronde. In deze ronde brengt de gespreksvoorzitter de uiteindelijk ontstane motie in stemming. Bij consent is de motie aangenomen. Blijven er mensen niet consent, dan kan er besloten worden tot verwerping of verdaging van de motie. In het laatste geval kan er eerst bijvoorbeeld nog nader onderzoek gedaan worden naar aanleiding van de argumenten van degenen die niet consent zijn, en kan de kring later op de motie terugkomen

[/wcm_restrict]